Talaarawan ng Isang Martir Tiomaka sa lungkot ang bahagi ng buhay ng ating bayani nang pagbalik siya sa bans amula sa Baroelona noong 1898 at siya'y Ikinulong. Parang alam na niya ang naghihintay sa kanyang kapalaran. Ngunit sa kabila nitp hindi siya nagpakita ng kahinnan bagkus nagging malakas at matapang siya. Handa siyang mag-alay ng buhay bilang ripisyo sa mga di-makatarungang hangarin ng mga mapagmalabis na dayuhang nanakop sa kapwa Pilipino. Alam niya na ang kanyang gagawing sakripisyo ang siyang kap[alit ng kalayaang inaasam ng mga kababayan. Sa mga pahina ng kanyang talaarawan ay mababasa ang ilan sa mga nagyari sa kanya sa panahon ng kanyang paglilitis. Mababatid dito ang kanyang damdamin sa kawalan ng hustisya. Sa kanyang pag-iisa sa kanyang silid-piitan ay nagging gawi niya ang magsulat sa kanyang kuwadero ng mga pangyayari sa kanyang buhay upang maipahayag ang kanyang damdamin Oktubre 6, 1896 Binigyan ako nang maayos ngunit di kagandahang silid at kahit na mahigpit ang pagbabantay sa akin nagging magulang pa rin ang pagtrato sa akin ng mga opisyal. Mababait, pinong kumilos, magagalang at tapat sa Kan ang tungkulin ang mga opisyal na itinalaga sa akin​